Tak Stalag VIII C w Żaganiu widziała maturzystka z 1977 roku! Jej pracę zachowało Narodowe Archiwum Cyfrowe!

Jadwiga Jelińska rozpoczęła od wyliczenia, że przez obóz Stalag VIII C oraz jego filie w Czyżówku, Koninie Żagańskim i Świętoszowie przeszło od 1939 do 1945 roku ok. 200 tysięcy jeńców. Życie straciło wiele tysięcy, wśród nich najwięcej żołnierzy Armii Radzieckiej.
Faktycznie, w obozie w okolicach Żagania życie straciły tysiące jeńców radzieckich, ale nie w samym Stalagu VIII C, w którym Niemcy przestrzegali konwencję genewską. Inaczej było z jeńcami radzieckimi, ponieważ Stalin nie uznawał postanowień konwencji wobec jeńców schwytanych na swoim terenie, to również nie działała ona w drugą stronę.

Neuhammer, czyli Świętoszów
Stalag 308 Neuhammer ( obecny Świętoszów) był obozem przeznaczonym dla jeńców radzieckich. Przygotowanie obozu polegało na ogrodzeniu terenu drutem kolczastym i podzieleniu na sektory. W pierwszym okresie jeńcy mieszkali pod gołym niebem i z czasem zaczęli budować ziemianki przykrywane gałęziami. - Warunki bytowe i wyżywienie były bardzo złe — zaznacza Marek Łazarz, dyrektor Muzeum Obozów Jenieckich. - Szacuje się, że do końca 1941 roku do obozu trafiło około 120 tysięcy jeńców z Armii Czerwonej. Trudne warunki egzystencji, złe wyżywienie, brak opieki medycznej i ciężka praca powodowały dużą śmiertelność wśród jeńców. Występowały też przypadki mordowania ich przez strażników. Wybuchały epidemie tyfusu i czerwonki.

Pomnik, ale bez muzeum
Dzięki maturzystce możemy przeczytać, że odsłonięcie pomnika martyrologii jeńców odbyło się 3 września 1961 roku. Jego inicjatorem było kilka organizacji: Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, prezydium Rady Narodowej w Żaganiu i Wojewódzki Obywatelski Komitet Obrony Pomników Walki i Męczeństwa w Zielonej Górze. Muzeum jeszcze wówczas nie istniało.
Treść pracy w tym zakresie potwierdza wspomnienie Jerzego Szałaja z Żagania. - Pomnik martyrologii jeńców powstał w 1961 roku — opowiada pan Jerzy. – Byłem na jego odsłonięciu z mamą. Było bardzo dużo ludzi z całego województwa, a także wojskowi z Czechosłowacji. Wartę honorową przy pomniku pełnili żołnierze w czarnych skórzanych ubraniach czołowych i żołnierze Armii Czerwonej. Salwę honorową wykonano z haubic 122 mm z Pułku Artylerii w Żarach. Muzeum jeszcze nie było, za to na polu stało 100 białych krzyży.

Według maturzystki, w obchodach odsłonięcia pomnika na żagańskim Stalagu wzięło udział 50 tys. ludzi. Jednak takiej wersji zaprzeczają mieszkańcy Żagania. - To nie jest możliwe - mówią. - Tam nie ma tyle miejsca. Może 5 tysięcy. To bardziej prawdopodobne.
Fakt pozostaje jednak bezsprzeczny. W uroczystości wzięło udział bardzo wielu ludzi. Zarówno wojskowych, jak i cywili.

176 zgonów
Po wojnie komisja powołana do badania zbrodni hitlerowskich w Żaganiu, na podstawie ksiąg ustaliła, że w ciągu 4 lat było tylko 176 zgonów. Uznano, że to fikcja i nieudolne zacieranie śladów, ponieważ w okolicach Żagania zostały odnalezione masowe groby. To drobiazgowo opisuje Jadwiga Jelińska. Autorka oddaje jednak obozową rzeczywistość, w której działał na przykład teatr, a jeńcy oddawali się różnego rodzaju aktywności sportowej, czy kulturalnej. Mimo pewnych nieścisłości jej praca jest bardzo ciekawa i solidnie przygotowana. Dzięki temu trafiła do zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego.

Czytaj również na naszym portalu

Zobacz film x-news