Tragiczne losy rodziny Jonasów, fabrykantów z Żagania! Tak kiedyś wyglądał ich pałacyk i plac Maczka!

Starsi mieszkańcy miasta zapewne pamiętają, że przez wiele lat w pałacyku przy ul. Jana Pawła II mieściła się biblioteka, później oddział dla dzieci i młodzieży. Obecnie jest on m.in. siedzibą Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Przed wojną pałacyk należał do żydowskiej rodziny fabrykantów Jonasów. Do nich należał zakład tekstylny w obecnym "Rolniku", zaś "żagański plac defilad" był ogrodem i należał częściowo do posiadłości Jonasów i parafii.

Jonaswie byli bogatymi, przedwojennymi fabrykantami i Żydami. Maks Jonas - głowa rodu, urodził się w Złotoryi 23 sierpnia 1844 roku. 25 marca 1885 roku zamieszkał z żoną Rosą w pałacyku przy Stadtwiese 7, najpiękniejszym w przedwojennym Żaganiu.
M. Jonas najpierw pracował w fabryce tkanin Matilde Schroedter, w dawnym Rolniku, a później został jej właścicielem, wraz ze szwagrem. Maks Jonas był znamienitą i ważną postacią w ówczesnym Żaganiu: przewodniczącym Izby Handlowej oraz rady miasta. Zmarł w trakcie posiedzenia Izby 22 stycznia 1913 r.

Erich Jonas, jeden z synów Maksa, urodził się 23 sierpnia 1883 roku w ówczesnym Żaganiu. W 1906 rozpoczął służbę w armii. Podczas I wojny światowej został odznaczony Krzyżem Żelaznym. 11 sierpnia 1920 roku poślubił Annę Loewenthal. W 1929 otworzył w Berlinie fabrykę dekoracji do kapeluszy. Był świetnie wykształcony, studiował na Uniwersytecie Humbolta, zaś doktorat zrobił w Heidelbergu. Na zdjęciu rodzinnym z 1903 roku, zrobionym w fontannie, możemy zobaczyć 20-letniego Ericha na tle czerwonego budynku dawnego urzędu podatkowego. Obecnie to wydział geodezji i kartografii Starostwa Powiatowego w Żaganiu.

1 listopada 1938 roku NSDAP odebrało biznes Jonasów. W nocy z 9-10 listopada 1938, tak zwanej "nocy kryształowej" hitlerowcy przyszli aresztować Ericha, ale okazało się, że jest zbyt chory, żeby zabrać go do więzienia. Zmarł w prywatnej klinice w Berlinie 25 listopada 1938 r. Duża część rodziny została wywieziona do Auschwitz, Treblinki i Teresina, gdzie zostali zamordowani. Jednym z potomków rodziny Jonasów jest brytyjski śpiewak operowy Adrian Fischer, który mieszka w Antwerpii w Belgii.

Po wojnie na terenie placu generała Maczka były ogródki należące do mieszkańców miasta. Plac defilad, wyłożony betonowymi płytami powstał w latach 80. ubiegłego wieku. Został wybudwany w czynie społecznym przez pracowników zakładów pracy. M.in. Polaru i Żagańskiej Czesalni Wełny. Na postumecie, jako pomniki przy murach obronnych stanęły dwa czołgi T-34.
Po 1989 roku zostały one zabrane z placu. Jeden z nich trafił do muzeum wojskowego w Drzonowie, drugi trudno było usunąć. Odcięto mu lufę i został wywieziony na poligon, jako cel ćwiczebnych strzelań.

12 września 1992 r. Czarna Dywizja obchodziła swoje święto (w rocznicę odsieczy wiedeńskiej). Aleksander Bortnowski, jej dowódca, dzisiaj generał brygady w stanie spoczynku, wraz z ówczesnym wiceministrem Obrony Narodowej Bronisławem Komorowskim (późniejszym prezydentem RP) wmurowali kamień węgielny na pl. gen. Maczka, pod pomnik, projektu Bohdana Samulskiego, byłego żołnierza 1 Dywizji Pancernej. Monument w postaci ściany z proporcami został odsłonięty rok później.
W 1995 roku plac zyskał nazwę generała Maczka.

Czytaj również na naszym portalu