Żagań wielu wyznań! Bez polityki ludzie żyli ze sobą w pełnej zgodzie!

W latach międzywojennych w Żaganiu najliczniejszą grupę stanowili wyznawcy kościoła ewangelickiego - napisał Marian Ryszard Świątek na stronie Rady Miasta Żagań. Do diecezji żagańskiej, obejmującej powiat żagański, należało w 1927 r. jedenaście gmin kościelnych i parafii z ogólną liczbą 44 tys. wiernych.

Superintendentem kościoła ewangelickiego w Żaganiu był w latach międzywojennych pastor Julius Wohlfahrt. W parafii żagań­skiej, obejmującej miasto i okoliczne wioski, było 19.134 członków kościoła ewan­gelickiego we wsiach:

• Altkirch (Stary Żagań),
• Annenhof (Marysin),
• Bergisdorf (Dziwiszowa),
• Brennstadt (Pożarów),
• Burglehn Sagan (lenno tronowe Żagań),
• Carlswalde (Karliki),
• Deutschmachen (Mały Bożnów),
• Dittersbach (Dzietrzychowice,
• Eckersdorf (Bożnów),
• Alte und Neue Forstkolonie (Stara i Nowa Kolonia Leśna),
• Greisitz (Gryżyce),
• Grünthal (Zielona Dolina),
• Hermsdorf (Żaganiec),
• Kalkreuth (Karczówka),
• Kothau (Kocin),
• Küpper (Stara Kopernia z kaplicą ewangelicką),
• Luthrötha (Lutnia),
• Mednitz (Miodnica),
• Obergorpe (Zbrojów, Miodnica),
• Petersdorf (Chrobrów) ,
• Schönthal (Piękna Dolina).

Oprócz pastora J. Wohlfahrla posługi kościelne w parafii wykonywali pastorzy Max Krüger, Karl Janssen i dr Samuel Geller. W mieście Żaganiu mieszkało 14 tysięcy ewangelików.
Zbudowaną w 1902 r. przez berlińskiego architekta Gustawa Goetze świątynię przy obecnej ul. Wojska Polskiego użytkowała ewangelicko-luterańska gmina, której w 1937 r. obowiązki duszpasterskie pełnił pastor Liepelt z Żar. Obecnie w wyremontowanej w 1966 r. świątyni znajduje się parafia Kościoła polskokatolickiego.

Kościół katolicki w powiecie żagańskim w 1927 r. posiadał piętnaście para­fii, z których dziesięć należało do dekanatu żagańskiego, trzy do dekanatu żarskiego i po jednej do dekanatów kożuchowskiego i zielonogórskiego. Do parafii żagańskiej należały cztery kościoły. Liczba wiernych w 1927 r. wynosiła 4,1 tys. osób. Funkcję proboszcza sprawował Georg Lompa, kapelanem był Georg Buchali. W mieście funkcjonowała ponadto gmina starokatolików, która korzystała z udostępnionego jej kościoła p. w. św. Ducha.

W 1937 r. przy parafii kościoła ewangelickiego w Żaganiu działało 13 organizacji i stowarzyszeń o charakterze religijnym i charytatywnym.
Poza kościołem łaski gmina ewangelicka posiadała trzy plebanie na obecnym pl. Królowej Jadwigi, zbudowane w 1711 r. i zbudowany w 1917 r. kolejny budynek przy obecnej ul. Wojska Polskiego 5a. W następnym budynku przy obecnym pl. Królowej Jadwigi 3 znajdowało się biuro kościoła oraz mieszkania księgowego kasy kościelnej i stróża.
W 1926 r. staraniem ewangelickiego Stowarzyszenia Mężczyzn i Młodzików zbudowano przy obecnej ul X. Lecia - PL 26 Dom Ewangelicki (obecnie siedziba Urzędu Skarbowego). Znajdowały się tam pokoje przeznaczone do działalności stowarzyszenia i duża sala na wspólne spotkania, imprezy i wystawy. Na piętrze znajdowały się pokoje mieszkalne dla ewangelickich gimnazistów i uczniów z innych szkół (alumnat).

Przy parafii kościoła katolickiego w Żaganiu w 1937 r. działało 16 organizacji i stowarzyszeń o charakterze religijnym i charytatywnym. Od chwili powstania w 1859 r. w szpitalu Doroty opiekę nad chorymi sprawowały siostry z domu zakonnego z Trewiru (niem. Trier), które 1926 r. zastąpiły siostry boromeuszki z domu zakonnego z Trzebnicy. Siostry te sprawowały opiekę ponadto w klinice dla kobiet, w szpitalu, sierocińcu i przedszkolu przy kościele p. w. św. Ducha oraz w żłobku ulokowanym w domu zakrystiana przy kościele Krzyża Świętego).
W budynku dawnej szkoły gospodarstwa domowego dla dziewcząt tzw. Domu Marii (zbudowany w 1906 r.) przy ul. Żelaznej ulokowano w latach 20. XX w. konwikt (internat) dla katolickich gimnazistów. Wrocławski kardynał Adolf Bertram zakupił od firmy A. Greber & Sohn, K.G., teren po dawnej fabryce włókienniczej położony przy drodze wiodącej do Bożnowa (po prawej stronie). W latach 1930/31 wzniesiono tutaj budynek arcybiskupiego konwiktu. Budynek powstał częściowo z adaptacji pomieszczeń fabrycznych i został obliczony na zakwaterowanie 65 uczniów. W czasie wojny ulokowano w konwikcie szpital wojskowy, a katolickich gimnazistów zakwaterowano w alumnacie. Po wojnie przez jakiś czas ulokowana była w budynku szkoła pielęgniarska, a następnie oddział wewnętrzny i dziecięcy żagańskiego szpitala. Do niedawna w budynku przy ul. Szprotawskiej 30a znajdował się oddział Pulmonologii szpitala. Dom Marii, który po opuszczeniu go przez gimnazistów, zagospodarowany został przez dr Maxa Wiederę na klinikę dla kobiet. Po II wojnie światowej funkcjonował w nim oddział ginekologiczno-położniczy kierowany wiele lat przez znakomitego ordynatora, lekarza dr Tadeusza Trębacza, a następnie przez dr Krzysztofa Piątka. Obecnie jest to obiekt żagańskich szkół muzycznych.
W Żaganiu dobrze układała się współpraca wiernych i duchowieństwa kościołów katolickiego i ewangelickiego. Kapłani obu wyznań brali wspólnie udział w uroczystościach religijnych, państwowych i komunalnych.

Gmina żydowska dysponowała własną synagogą i cmentarzem. Liczba wier­nych wyznania mojżeszowego w Żaganiu nie była duża. Według danych z 1910 roku w mieście było 127 Żydów. Zarząd Gminy stanowili w 1929 r. kupcy Leo Rothgiesser, Fritz Hesse i Kurt Schindler, a w latach 1932/33 rabinem był dr Wahrmann z Oleśnicy. W 1925 r, powstało w Żaganiu Stowarzyszenie Żydowskich Kobiet, które zajmowało się pomocą społeczną (charytatywną). Przewodniczącą stowarzyszenia liczącego 25 osób była pani Wagner. W nocy 9/10 listopada 1938 r., podobnie jak w innych mia­stach niemieckich, synagoga żagańska została spalona. Wiele rodzin wyjechało za granicę, pozostali w mieście Żydzi byli poddani represjom. Odebrano im sklepy, zakłady a później zostali wywiezieni do obozów koncentracyjnych.

W Żaganiu była też gmina starokatolicka, która odprawiała nabożeństwa dla swoich wiernych w kościele św. Ducha oraz gmina apostolsko-katolicka, która posiadała swoją kaplicę przy obecnej ul. Żaganny 6 (obecnie w pomieszczeniach dawnej kaplicy znajduje się stołówka i kuchnia Ośrodka Pomocy Społecznej).
W mieście do 1933 r. funkcjonowali Świadkowie Jehowy (ostatnia informacja o zebraniu jej wyznawców pochodzi z 09.-10.07.1932). Po międzynarodowym kongresie w Pradze (14-16.05.1932 r.) odbyło się spotkanie członków żagańskich Świadków Jehowy w mieszkaniu Hansa Schlottmanna przy Lazarettstrasse 15 (obecnie ul. Mariana Buczka). Również do 1933 r. w mieście funkcjonowała Armia Zbawienia[1] (jej siedziba znajdowała się w pałacyku przy obecnej ul. Jana Pawła II 7). W czasach nazizmu oba wyznania zaprzestały działalności, a ich członkowie byli prześladowani i osadzani w obozach koncentracyjnych.

Źródło: Zbigniew Bujkiewicz i Marian Ryszard Świątek, radamiasta.zagan.pl

Czytaj również na naszym portalu